stress.gr|αρθρο
Επιστημονικές εξελίξεις 1
Υπεύθυνος Στήλης: Στέφανος Μπέλλος
Γνωσιακή-Συμπεριφορική θεραπεία για την Μετατραυματική Αγχώδη Διαταραχή
Η Μετατραυματική Αγχώδης Διαταραχή (ΜΑΔ) εμφανίζεται συνήθως μετά από τραυματικά γεγονότα όπως ο πόλεμος, τα ατυχήματα, τα φυσικά φαινόμενα, ο βιασμός και η κακοποίηση. Χαρακτηρίζεται από έντονα συμπτώματα άγχους σαν άτομο να ξαναβιώνει το τραυματικό γεγονός, αποφυγή οποιασδήποτε υπενθύμισης του τραυματικού αυτού γεγονότος και γενικευμένη ψυχολογική πίεση. Στην μελέτη αυτή, σε γυναίκες στρατιωτικούς με συμπτώματα ΜΑΔ εφαρμόστηκαν 10 εβδομαδιαίες συνεδρίες Γνωσιακής Συμπεριφορικής θεραπείας διάρκειας 90 λεπτών η καθεμία. Περισσότερο από το ένα τρίτο των γυναικών που συμμετείχαν στις συνεδρίες ψυχοθεραπείας βελτίωσαν τα συμπτώματα τους και περίπου το 1/6 απαλλάχθηκε πλήρως από τα συμπτώματά του. Οι μισές από τις 277 γυναίκες που συμμετείχαν στην μελέτη, δέχθηκαν θεραπεία με την μέθοδο της «παρατεταμένης έκθεσης» (prolonged exposure), όπου ζητείται από τον ασθενή να επαναφέρει όσο πιο έντονα μπορεί στην μνήμη του και για πολλές φορές το τραυματικό γεγονός μέχρι τα συναισθήματα που του προκαλούνται να γίνουν λιγότερο έντονα και να μπορεί να αντιμετωπίσει ψύχραιμα καταστάσεις που του υπενθυμίζουν το γεγονός. Στην άλλη ομάδα που δέχτηκε την ψυχοθεραπεία εφαρμόστηκε υποστηρικτική γνωσιακή θεραπεία «προσανατολισμένη στο παρόν» (present-centered), με χαρακτηριστικά που περιλάμβανε την συζήτηση, συμβουλευτική και ανάλυση των καθημερινών δυσκολιών που μπορεί να αποτελούσαν αποτελέσματα ή εκδηλώσεις του Μετατραυματικού στρες. Η ομάδα της «παρατεταμένης έκθεσης» εμφάνισε πολύ καλύτερα αποτελέσματα σε σχέση με την ομάδα που δέχτηκε την «προσανατολισμένη στο παρόν» θεραπεία.
JAMA 2007, Φεβρουάριος
Θεραπεία της Κατάθλιψης σε ασθενείς με Στεφανιαία Νόσο
Η Κατάθλιψη είναι συχνή σε ασθενείς που νοσηλεύονται με νόσο των αγγείων της καρδιάς, (Στεφανιαία Αγγεία, Στεφανιαία Νόσο). Μάλιστα η συνύπαρξη Κατάθλιψης σε ασθενείς με έμφραγμα ή στηθάγχη, που αποτελούν τις κύριες εκδηλώσεις της Στεφανιαίας Νόσου (ΣΝ), αυξάνει την πιθανότητα θανάτου ή νοσηλείας. Η μελέτη αυτή επιδιώκει να προσδιορίσει την αποτελεσματικότητα των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων σε 284 ασθενείς με ΣΝ που έπασχαν ταυτόχρονα και από Μείζονα Κατάθλιψη. Οι ασθενείς που έλαβαν επιπλέον της καρδιολογικών φαρμάκων και Σιταλοπράμη, ένα τυπικό φάρμακο της κατηγορίας των νεότερων αντικαταθλιπτικών (Εκλεκτικών Αναστολέων Επαναπρόσληψης Σεροτονίνης), εμφάνισαν λιγότερα συμπτώματα Κατάθλιψης και αυξημένα ποσοστά πλήρους ύφεσης της Κατάθλιψης, σε σχέση με την ομάδα που λάμβανε μόνο την θεραπεία για την καρδιά. Αντίθετα η διαπροσωπική ψυχοθεραπεία από μόνη της, χωρίς φάρμακα, δεν φάνηκε να βοηθά τα συμπτώματα της Κατάθλιψης. Τα αποτελέσματα μετρήθηκαν μετά από 12 εβδομάδες θεραπείας και συνηγορούν υπέρ της συμπληρωματικής θεραπείας με νεότερα αντικαταθλιπτικά φάρμακα στους ασθενείς που πάσχουν ταυτόχρονα από ΣΝ και Κατάθλιψη.
JAMA 2007, Ιανουάριος
Η Συμπεριφορική Γνωσιακή Θεραπεία για την Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μέσω τηλεφώνου.
Θεωρείται περίπου αυτονόητο ότι κάθε είδους ψυχοθεραπεία γίνεται μέσω της διαπροσωπικής επαφής, προϋποθέτει δηλαδή την συνύπαρξη του θεραπευτή και του θεραπευόμενου στον ίδιο χώρο τουλάχιστον. Με την μελέτη αυτή οι ερευνητές έδειξαν ότι η Γνωσιακή Θεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί και από τηλεφώνου με παρόμοια αποτελέσματα σε σχέση με την πρόσωπο-με-πρόσωπο επαφή. Στην μελέτη συμμετείχαν 72 ασθενείς που έπασχαν από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, διαταραχή όπου η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία έχει ένδειξη να εφαρμοστεί. Τυχαία οι ασθενείς χωρίστηκαν σε 2 ομάδες όπου η μία έκανε ψυχοθεραπεία με την παραδοσιακή μέθοδο πρόσωπο-με-πρόσωπο ενώ στην άλλη οι συνεδρίες ψυχοθεραπείας έγιναν τηλεφωνικά. Και οι 2 ομάδες εμφάνισαν πολύ καλά αποτελέσματα μετά το τέλος της ψυχοθεραπείας. Και στις 2 ομάδες η μείωση των συμπτωμάτων αλλά και η ικανοποίηση των ασθενών από την ψυχοθεραπεία ήταν παρόμοια. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία είναι αποτελεσματική για την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ακόμη και όταν γίνεται από τηλεφώνου, καθιστώντας την μια ψυχοθεραπευτική τεχνική που συνδυάζει αποτελεσματικότητα, ευκολία και ευελιξία στην εφαρμογή με χαμηλό κόστος. Οι συγγραφείς πιστεύουν ότι η Γνωσιακή θεραπεία θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στις άλλες ψυχικές διαταραχές οπού ενδείκνυται (κρίσεις πανικού, αγοραφοβία κ.α.) εξʼ αποστάσεως, τουλάχιστον κατά ένα μέρος της, μειώνοντας αισθητά τις λίστες αναμονής για έναρξη της θεραπείας που υπάρχουν στην Μεγ. Βρετανία και κάνοντας την αποτελεσματική αυτή ψυχοθεραπεία πιο εύκολα προσβάσιμη σε όσους την έχουν ανάγκη.
BMJ 2006, Οκτώβριος
Η χρόνια ψυχολογική Πίεση μπορεί να οδηγεί σε έκπτωση των νοητικών λειτουργιών όσο περνά η ηλικία
Οι άνθρωποι που είναι πιο ευαίσθητοι σε συναισθήματα όπως το άγχος και ο θυμός μπορεί να αναπτύσσουν πιο εύκολα την σταδιακή έκπτωση των νοητικών λειτουργιών που εμφανίζεται όσο περνάει η ηλικία.
Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής δείχνουν ότι η ψυχολογική πίεση κατά την διάρκεια της ζωής μπορεί στα επόμενα χρόνια να είναι υπεύθυνη για ήπιες διαταραχές των νοητικών λειτουργιών όπως οι διαταραχές της μνήμης, που εμφανίζονται με το να ξεχνά κανείς ονόματα προσώπων ή με το να χάνει καθημερινά αντικείμενα, κάτι που μπορεί να έχει να κάνει με τον μηχανισμό που προκαλεί σε επόμενο στάδιο Γεροντική Άνοια. Υπολογίζεται ότι περίπου το 15% των ενηλίκων μετά την 5η – 6η δεκαετία της ζωής τους, εμφανίζουν τέτοιου είδους ήπιες γνωστικές διαταραχές και πολλοί από αυτούς θα οδηγηθούν στο να αναπτύξουν νόσο του Alzheimer τα επόμενα χρόνια. Οι ειδικοί προσπαθούν να κατανοήσουν γιατί κάποιοι από αυτούς τους ενήλικες με ήπιες διαταραχές μνήμης αναπτύσσουν Alzheimer τα επόμενα χρόνια της ζωής τους και κάποιοι όχι.
Στην μελέτη αυτή παρακολουθήθηκαν για 12 χρόνια 1300 περίπου ενήλικες, άνδρες και γυναίκες χωρίς προβλήματα με την μνήμη στην αρχή, κατά τη διάρκεια των οποίων γίνονταν συνεχείς μετρήσεις του επιπέδου ψυχολογικής τους πίεσης. Βρέθηκε ότι αυτοί που εμφάνιζαν υψηλότερα επίπεδα άγχους και ψυχολογικής επιβάρυνσης είχαν 40% μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν πρώιμες διαταραχές παρόμοιες με αυτές που παρατηρούνται στη νόσο του Alzheimer σε σχέση με αυτούς που είχαν λιγότερο στρες και ψυχολογική πίεση. Η χρόνια ψυχολογική επιβάρυνση δεν φαίνεται να «επιταχύνει» απλώς τα συμπτώματα νοητικής έκπτωσης, αλλά καθιστά το άτομο πιο ευάλωτο στην ανάπτυξη τέτοιων συμπτωμάτων. Η επιβεβαίωση μιας αιτιολογικής σχέσης της χρόνιας ψυχολογικής πίεσης με την ανάπτυξη νόσου του Alzheimer θα μπορούσε να οδηγήσει σε παρεμβάσεις για την μείωση του άγχους στις ομάδες των ατόμων που εμφανίζουν αυξημένη ψυχολογική επιβάρυνση, καθυστερώντας με τον τρόπο αυτό τις πολύ σοβαρές συνέπειες της νόσου του Alzheimer. Από την άλλη, η κατανόηση των βιολογικών και βιοχημικών μηχανισμών με τους οποίους το στρες και η ψυχολογική πίεση επηρεάζουν την λειτουργία και την δομή του ανθρώπινου εγκεφάλου θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάπτυξη φαρμάκων που θα μπορούσαν να προλαμβάνουν έγκαιρα τις αλλαγές αυτές σε βιοχημικό και μοριακό επίπεδο. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε πειραματόζωα που βιώνουν πειραματικές συνθήκες στρες η χρήση των νεότερων αντικαταθλιπτικών και η έντονη σωματική άσκηση εμφανίζονται να έχουν προφυλακτική δράση στην εκφύλιση των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου, που φυσιολογικά παρατηρείται με τα χρόνια.
Neurology, Ιούνιος 2007.
Η Κατάθλιψη μπορεί να προηγείται του άγχους
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η επικρατούσα αντίληψη για την χρονική αλληλουχία του άγχους και της Κατάθλιψης είναι ότι τις περισσότερες φορές αναπτύσσονται συμπτώματα άγχους πάνω στα οποία μετά από κάποια χρόνια εμφανίζεται η Κατάθλιψη. Περίπου 1000 συμμετέχοντες παρακολουθήθηκαν από την ηλικία των 11 έως την ηλικία των 32 για τα συμπτώματα άγχους και Κατάθλιψης που μπορεί να εμφανίζουν σε 7 ενδιάμεσες χρονικές στιγμές. Το 37% αυτών που ανέπτυξαν Κατάθλιψη, είχε εμφανίσει πριν ή έστω ταυτόχρονα σημαντική συμπτωματολογία άγχους, ενώ το 32% αυτών που ανέπτυξαν Διαταραχή Γενικευμένου Άγχους είχε εμφανίσει πριν ή έστω ταυτόχρονα σημαντική συμπτωματολογία Κατάθλιψης. Οι μισοί περίπου από αυτούς που ανέπτυξαν Κατάθλιψη είχαν ταυτόχρονα και Διαταραχή Γενικευμένου Άγχους ενώ τα ¾ όσων ανέπτυξαν Γενικευμένο Άγχος συνέπασχαν ταυτόχρονα και από Κατάθλιψη
Το 12% περίπου του συνόλου των συμμετεχόντων στην έρευνα ανέπτυξε Κατάθλιψη και Διαταραχή Γενικευμένου Άγχους κατά την διάρκεια της ζωής του μέχρι την ηλικία των 32 ετών ενώ πάνω από τους μισούς χρησιμοποίησαν υπηρεσίες ψυχικής υγείας και πήραν φαρμακευτική αγωγή για την ψυχολογική τους κατάσταση σε κάποια φάση της ζωής τους.
Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν αφενός μεν ότι το άγχος και η Κατάθλιψη είναι πολύ συχνά στο γενικό πληθυσμό, αφετέρου δε ότι η Κατάθλιψη και τα άγχος σχετίζονται ισχυρά μεταξύ τους και συχνά συνυπάρχουν στο ίδιο άτομο έτσι ώστε να μην μπορεί να διαχωριστεί με βεβαιότητα τι προηγείται και τι έπεται. Επίσης οι δυο αυτές διαταραχές πολλές φορές μοιράζονται κοινά συμπτώματα και θα πρέπει να αντιμετωπίζονται από κοινού σαν σύνολο και όχι σαν 2 ξεχωριστές παθήσεις, στις περιπτώσεις που συνυπάρχει κοινή συμπτωματολογία. Η κοινή συμπτωματολογία είναι πολύ πιθανό να οφείλεται σε κοινούς βιολογικούς μηχανισμούς που λαμβάνουν χώρα στον ανθρώπινο εγκέφαλο.
Arch Gen Psychiatry, Ιούνιος 2007.
Αντικαταθλιπτικά Φάρμακα και Εγκυμοσύνη
Οι πιθανές παρενέργειες των ευρέως χρησιμοποιούμενων αντικαταθλιπτικών φαρμάκων τύπου Εκλεκτικών Αναστολέων Επαναπρόσληψης Σεροτονίνης (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors, SSRIs) είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος για σημαντικό αριθμό νέων γυναικών που υποβάλλονται σε θεραπεία για την Κατάθλιψη ή τις κρίσεις πανικού και έχοντας απαλλαχθεί από τα συμπτώματά τους, επιθυμούν να καταστούν έγκυες ενώ ταυτόχρονα υπάρχει ανάγκη συνέχισης της φαρμακευτικής αγωγής. Τα SSRIs από την άλλη, παρόλο που έχουν τεκμηριώσει την αποτελεσματικότητα τους στην θεραπεία κοινών ψυχολογικών νοσημάτων και το ήπιο προφίλ παρενεργειών τους, δεν έχουν αποδείξει την ασφάλεια τους κατά την κύηση, κυρίως λόγω του μικρού χρόνου κυκλοφορίας τους. Με τα ερωτήματα αυτά ασχολήθηκαν 2 μεγάλες έρευνες που δημοσιεύτηκαν ταυτόχρονα σε κορυφαίο Ιατρικό Περιοδικό.
Και στις 2 έρευνες μαζί, μελέτησαν περίπου 20.000 γεννήσεις παιδιών που είχαν διαταραχές στην διάπλαση κατά την γέννηση τους και 10.000 γεννήσεις φυσιολογικών παιδιών και κατέγραψαν αν οι μητέρες τους ελάμβαναν κατά την διάρκεια της κύησης τους κάποιο SSRI. Σε γενικές γραμμές παρατηρήθηκε ότι οι γυναίκες που έπαιρναν SSRIs κατά την κύηση εμφάνισαν λίγο μεγαλύτερη πιθανότητα γέννησης παιδιού με ανωμαλίες σε σχέση με τις γυναίκες που δεν έπαιρναν SSRIs κατά την κύηση.
Αν και ο κίνδυνος για εμφάνιση δυσπλασιών στο κυοφορούμενο έμβρυο είναι μικρός σε γυναίκες που λαμβάνουν SSRIʼs κατά την κύηση, υπήρξαν εξαιρέσεις όπου συγκεκριμένα φάρμακα σχετίστηκαν με την εμφάνιση συγκεκριμένων δυσπλασιών.
Αναλυτικότερα, η σερτραλίνη (Zoloft) συσχετίστηκε με μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης ομφαλοκήλης και δυσπλασιών της καρδιάς και η παροξετίνη (Seroxat) συσχετίστηκε με κίνδυνο δυσπλασιών της καρδιάς. Ομφαλοκήλη είναι ένα είδος κήλης κατά την οποία υπάρχει ένα άνοιγμα ή αδυναμία του κοιλιακού τοιχώματος στην περιοχή του ομφαλού, με αποτέλεσμα μέρος του εντέρου να προβάλλει προς τα έξω στην περιοχή του ομφαλού.
Επίσης παρατηρήθηκαν εξαιρέσεις όπου η χρήση SSRIs κατά την κύηση συνδυάστηκε με αυξημένη σχετικά πιθανότητα εμφάνισης συγκεκριμένων μόνο δυσπλασιών όπως η πρώιμη συνοστέωση των οστών του κρανίου και η ανεγκεφαλία. Κατά την πρώιμη συνοστέωση, τα οστά του κρανίου παύουν να μεγαλώνουν από τους πρώτους χρόνους της ζωής και η κοιλότητα του κρανίου που δημιουργούν είναι μικρότερη από αυτή που θα χρειάζονταν ένας φυσιολογικός εγκέφαλος για να αναπτυχθεί με αποτέλεσμα διάφορες επιπλοκές δευτερογενώς όπως νοητική υστέρηση και κρίσεις σπασμών ως αποτέλεσμα της αυξημένης ενδοκράνιας πίεσης. Η ανεγκεφαλία αποτελεί μια βαριά κατάσταση κατά την οποία ο εγκέφαλος δεν αναπτύσσεται σωστά κατά την κύηση και το νεογέννητο συνήθως δεν ζει για περισσότερες από 2 εβδομάδες.
Τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών δεν συνηγορούν υπέρ της απόλυτης ασφάλειας για την λήψη των SSRIs κατά την κύηση. Σαφέστατα όμως ο κίνδυνος είναι πολύ μικρός αν και υπάρχουν εξαιρέσεις για συγκεκριμένα φάρμακα και συγκεκριμένες δυσπλασίες.
The New England Journal of Medicine, Ιούνιος 2007.
Κατάθλιψη και Φυλλικό Οξύ
Μέχρι στιγμής υπήρχαν διάφορες έρευνες που μελετούσαν την σχέση της Κατάθλιψης με τα επίπεδα Βιταμίνης Β και Φυλλικού Οξέος, 2 στοιχεία που συνυπάρχουν στον ανθρώπινο οργανισμό και η έλλειψη του ενός συνοδεύεται από έλλειψη του άλλου τις περισσότερες φορές. Τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών ήταν αντικρουόμενα σε πολλές περιπτώσεις.
Μια νέα μελέτη προσπαθεί να συνθέσει τα αποτελέσματα όλων αυτών των μελετών και να εξάγει ένα συνολικό συμπέρασμα για την συσχέτιση της Κατάθλιψης με τα επίπεδα.
Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης λοιπόν, δείχνουν μια ξεκάθαρη σχέση της Κατάθλιψης με τα επίπεδα φυλλικού οξέος στο αίμα αν και κανείς δεν μπορεί να πει αν τα χαμηλά επίπεδα φυλλικού οξέος και βιταμίνης Β είναι η αιτία ή το αποτέλεσμα της Κατάθλιψης. Οι άνθρωποι που έχουν χαμηλά επίπεδα φυλλικού οξέος στο πλάσμα είναι 60% περίπου πιο πιθανό να έχουν Κατάθλιψη σε σχέση με όσους έχουν φυσιολογικά επίπεδα φυλλικού οξέος και η σχέση αυτή είναι ανεξάρτητη του αν κάποιος έχει απώλεια όρεξης ή καταναλώνει αλκοόλ.
Η απόδειξη της υψηλής αυτής συσχέτισης γεννά το ερώτημα κατά πόσο το φυλλικό οξύ αποτελεί αιτία ή αποτέλεσμα της Κατάθλιψης καθώς στην πρώτη περίπτωση θα μπορούσε να χορηγείται θεραπευτικά σε καταθλιπτικούς ασθενείς δεδομένου του χαμηλού του κόστους. Τα μέχρι τώρα τα δεδομένα των ερευνών εκείνων που μελετούν την επίδραση που έχει η προσθήκη του φυλλικού οξέος στην θεραπεία της Κατάθλιψης δεν είναι ακόμα ξεκάθαρα. Επιβεβαίωση τέτοιας θεραπευτικής δράσης για το φυλλικό οξύ και τις βιταμίνες Β θα μπορούσε να εισάγει νέες θεραπευτικές στρατηγικές για την Κατάθλιψη με βελτίωση της δίαιτας και χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής.
BMJ 2006, Οκτώβριος
Ο υποστηρικτικός ρόλος του πατέρα στην περίπτωση της μητέρας που πάσχει από Κατάθλιψη
Είναι γνωστό ότι τα παιδιά των μητέρων που πάσχουν από Κατάθλιψη είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν προβλήματα συμπεριφοράς. Η υποστήριξη από την πλευρά του πατέρα μπορεί να προφυλάξει από την ανάπτυξη τέτοιου είδους προβλημάτων, σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας έρευνας.
Είναι γνωστό ότι η Κατάθλιψη στην μητέρα επηρεάζει όχι μόνο την ζωή της ίδιας της γυναίκας αλλά όλο το οικογενειακό δυναμικό και κυρίως τα παιδιά που εμφανίζουν επιθετικότητα στο σχολείο και άλλα παρόμοια προβλήματα συμπεριφοράς. Παιδιά καταθλιπτικών μητέρων τα οποία δήλωναν ότι αισθάνονταν τον πατέρα τους κοντά, ότι μπορούσαν να του μιλήσουν για οτιδήποτε τους απασχολούσε και ότι ο πατέρας διαδραματίζει ένα ενεργό ρόλο στην καθημερινή τους ζωή, φαίνεται να μην ανέπτυσσαν τέτοιες αρνητικές συμπεριφορές.
Ο ενεργός υποστηρικτικός ρόλος του πατέρα στην ζωή των παιδιών μπορεί να ισορροπήσει τα πράγματα στην περίπτωση που η μητέρα πάσχει από Κατάθλιψη. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δίνεται στο να ενθαρρύνεται αυτός ο ρόλος από τους θεραπευτές που παρακολουθούν γυναίκες με μικρά παιδιά.
Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine, July 2007.
